Buławka pałeczkowata
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | grzyby | ||
| Typ | podstawczaki | ||
| Klasa | pieczarniaki | ||
| Rząd | siatkolistkowce | ||
| Rodzina | buławkowate | ||
| Rodzaj | buławka | ||
| Gatunek | buławka pałeczkowata | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Clavariadelphus pistillaris (L.) Donk Meded. Bot. Mus. Herb. Rijks Univ. Utrecht 9: 72 (1933) | |||
| |||
Buławka pałeczkowata (Clavariadelphus pistillaris (L.) Donk) – gatunek grzybów należący do rodziny buławkowatych (Clavariadelphaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clavariadelphus, Clavariadelphaceae, Gomphales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Clavaria pistillaris. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1933 Marinus Anton Donk, przenosząc go do rodzaju Clavariadelphus[1].
Niektóre synonimy naukowe:
- Clavaria herculeana Lightf. 1777
- Clavaria pulvinata Pers. 1797[2].
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako goździeniec pałkowaty, goździeniec pałka, buławnik pałeczkowaty[3].
Morfologia
- Owocnik
Wysokość 7–20 cm, grubość 2–7 cm, kształt młodych okazów walcowaty, starszych pałeczkowaty lub maczugowaty. Wierzchołek tępo zaokrąglony. Powierzchnia gładka, później wzdłużnie pomarszczona. U młodych okazów ma barwę cytrynowożółtą, jasnożółtej, z wiekiem ciemnieje do ochrowordzawej i ochrowobrunatnej. Czasami posiada purpurowofioletowy odcień. Przy dotknięciu przebarwia się na kolor brunatny lub winnobrunatny[4]. Podstawa zwężona z jaśniejszą nasadą[5].
- Hymenofor
Pokrywa cała zewnętrzną powierzchnię owocnika[4].
U młodych owocników sprężysty i spoisty,u starszych miękki. Barwa biaława, na przekroju zmienia się na brązowopurpurową. Ma słaby zapach i gorzkawy smak[4].
Biały. Zarodniki elipsoidalne, bezbarwne, z żółtawymi kroplami, o średnicy 10–13(16) × 5–7(10) µm. Podstawki czasem 2-zarodnikowe[5].
Występowanie i siedlisko
Występuje w Europie, Ameryce Północnej i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony[6], w Polsce również. Podano tu ponad 50 jego stanowisk. W latach 1995–2004 był objęty ochroną częściową, w latach 2004–2014 – ochroną ścisłą, a od 2014 roku znów ochroną częściową[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Czechach, Litwie, Holandii[3].
Naziemny grzyb mykoryzowy tworzący symbiozę z drzewami liściastymi, głównie z bukiem[7]. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada, najczęściej na glebach wapiennych w lasach liściastych, głównie bukowych, pojedynczo lub w grupach po kilkanaście; miejscami dość częsty[5]. Grzyb niejadalny z powodu gorzkiego smaku.
Gatunki podobne
Buławka obcięta (Clavariadelphus truncatus), rosnąca w lasach iglastych, której owocnik na szczycie jest spłaszczony lub wklęsły i buławka spłaszczona (Clavariadelphus ligula), która ma mniejsze owocniki i rośnie gromadnie w lasach świerkowych[5]. Podobna jest również buławka rurkowata (Typhula fistulosa). Odróżnia się dłuższymi i bardziej smukłymi owocnikami (osiągają wysokość do 30 cm i średnicę do 0,8 cm) oraz siedliskiem – rozwija się głównie na drewnie olszy i brzozy[7].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .
- ↑ a b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
- ↑ a b c PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
- ↑ a b c d E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
- ↑ Mapa występowania Clavariadelphus pistillaris na świecie [online], gbif.org [dostęp 2015-01-10] .
- ↑ a b c AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .
