Gustaw Andrzej Mokrzycki

Gustaw Andrzej Mokrzycki
Ilustracja
Gustaw Andrzej Mokrzycki (1939 r.)
Data i miejsce urodzenia

1 października 1894
Lwów

Data i miejsce śmierci

22 stycznia 1992
Fullerton

Zawód, zajęcie

inżynier

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny)
Multimedia w Wikimedia Commons
Gustaw Mokrzycki (pierwszy z prawej) przed pierwszym samolotem Hanriot H.28 wyprodukowanym w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów „Samolot”

Gustaw Andrzej Mokrzycki (ur. 1 października 1894 we Lwowie, zm. 22 stycznia 1992 w Fullerton) – inżynier, konstruktor, oficer Wojska Polskiego, propagator i teoretyk lotnictwa.

Życiorys

W 1911 roku rozpoczął na Politechnice Lwowskiej studia, przerwane przez wybuch I wojny światowej. Otrzymał powołanie do odbycia służby wojskowej w armii austro-węgierskiej. W 1915 roku został przeniesiony do c. i k. Lotnictwa. Przeszedł przeszkolenie w szkole obserwatorów i walczył na froncie[1]. Jego oddziałem macierzystym był Batalion Pionierów Nr 10, a w 1918 Batalion Saperów Nr 3. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 sierpnia 1916 w korpusie oficerów rezerwy piechoty. Otrzymał Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej[2][3].

Od 1918 roku w Polsce, wstąpił we Lwowie do Polskiej Organizacji Wojskowej i brał udział w zajęciu lwowskiego lotniska[4]. Przyczynił się do rozpracowania planu lotniska i czasu służby wartowników[5]. Wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i służył jako oficer techniczny III Grupy Lotniczej[6]. 9 września 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w Korpusie Wojsk Lotniczych, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej[7]. Następnie został oddelegowany na studia w École Supérieure d’Aéronautique w Paryżu[1]. Studia ukończył w 1920 roku, zatrudniono go w Wydziale Technicznym Departamentu III Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od 1 czerwca 1921 jego oddziałem macierzystym był 1 Pułk Lotniczy w Warszawie[8]. W tym samym roku nadzorował w Centralnych Warsztatach Lotniczych kursy prowadzone dla lotniczego personelu technicznego[9]. Był jednym z pierwszych kierowników Wydziału Naukowo-Technicznego Sekcji Żeglugi Napowietrznej[10]. Zorganizował Szkołę Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy i został mianowany jej pierwszym komendantem[11]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 1. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[12]. W latach 1923–1924 pozostawał w stanie nieczynnym[13][14], a w 1925 został przeniesiony do rezerwy. W 1934, jako oficer pospolitego ruszenia, posiadał przydział do 1 Pułku Lotniczego[15].

Po zakończeniu służby wojskowej rozpoczął pracę na Politechnice Warszawskiej. W 1926 roku został skierowany na dwuletnią praktykę w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów „Samolot”, gdzie zajął się organizacją produkcji Wytwórni[16]. Po ukończeniu praktyki objął (1928) Katedrę Budowy Samolotów i Mechaniki Lotu na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej[17]. Działał również w Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, był inicjatorem powstania i założycielem Związku Polskiego Inżynierów Lotnictwa[1].

W 1929 roku powierzono mu kierownictwo nad Instytutem Badań Technicznych Lotnictwa z zadaniem unowocześnienia i rozszerzenia jego działalności. W ciągu dwóch lat przeorganizował Instytut, doprowadził do rozwoju jego struktury i zatrudnienia wykwalifikowanych pracowników. Jego zasługą było stworzenie Zakładu Prób i Badań w Locie oraz instytutowego dywizjonu doświadczalnego. Z Instytutu odszedł pod koniec 1931 roku[1][18].

W latach 1930–1939 pracował jako profesor na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie zajmował się pracami nad konstrukcjami bezogonowymi oraz silnikami rakietowymi[1][19]. W 1932 roku w Katedrze Mechaniki Lotu i Budowy Płatowcow Politechniki Warszawskiej, we współpracy z asystentem inż. Wacławem Zarembą, zaprojektował samolot w układzie latającego skrzydła PZL.22[20]. Budowę prototypu finansowała Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, jednak nie doszło do jego oblatania[21]. W 1933 roku współpracował z Komórką Uzbrojenia Wojska Polskiego nad wykorzystaniem silników rakietowych w pociskach artyleryjskich[22]. Dwa lata później zaprojektował ulepszoną wersję samolotu „Pou-du-Ciel”. W swym projekcie zmienił położenie środka ciężkości, poprawił kształt kadłuba, przekonstruował dźwigary płata na lżejsze i mocniejsze oraz przekonstruował usterzenie pionowe. Zastosował również silnik Salmson o mocy 40 KM. Samolot według jego projektu został zbudowany przez trzech studentów Wydziału Lotniczego Politechniki Warszawskiej[23]. Pod jego kierunkiem studenci w 1936 roku zaprojektowali i zbudowali lekki samolot MIP Smyk[24]. W latach 1937–1938 zaprojektował samolot bezogonowy SSS, ale nie doszło do jego zbudowania[25].

Po kampanii wrześniowej przedostał się do Francji. Został powołany do Wojska Polskiego w stopniu kapitana i wydelegowany do francuskich zakładów remontowych w celu zapoznania się z samolotami używanymi w Armée de l’air[26]. Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii i wstąpił do RAF, otrzymał numer służbowy P-0188[27]. W listopadzie 1940 roku znalazł się wśród członków Polskiej Grupy Ekspertów[28], a w pierwszej połowie 1941 roku został przydzielony do Biura Instrukcji i Tłumaczeń przy Centrum Polskich Sił Powietrznych w Blackpool. Pracował tam do końca 1941 roku[29]. Został przeniesiony do Victory Aircraft w Kanadzie, gdzie pracował przy uruchomieniu produkcji lotniczej[30]. Od 1943 roku zajął się organizacją Wydziału Lotniczego w École Polytéchnique w Montrealu, gdzie zajmował się zagadnieniami automatycznego sterowania samolotów. W 1944 roku przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie w firmie Convair objął stanowisko doradcy ds. układów sterowania samolotów bombowych i transportowych. Następnie przeniósł się do Ryan Aeronautical Co., gdzie został kierownikiem działu aeronautyki. Był prekursorem zastosowania w USA przekształcenia Laplace’a do sterowania samolotów i pocisków rakietowych. W 1949 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie, od tego momentu swe prace naukowe podpisywał jako Gustaw M. Andrew lub G.M. Andrew[1].

Jako obywatel amerykański zyskał nowe możliwości rozwoju kariery zawodowej. W 1951 roku został powołany na stanowisko dyrektora Działu Doświadczalnego Centrum Prób w Locie (USAF Flight Test Center) w Edwards Air Force Base. Po przeorganizowaniu Centrum (1962) zatrudnił się w Northrop Space Laboratories, gdzie pracował jako specjalista w zakresie sterowania i naprowadzania na cel pocisków rakietowych. Zapoczątkował prace nad zastosowaniem automatycznego pilota do poprawy stateczności samolotów i pocisków balistycznych. Opracował automatycznego pilota do łagodzenia podmuchów i odkształceń bocznych samolotów, rozwiązanie to uzyskało patent USA nr 3 279 725. Znalazło zastosowanie w samolotach pasażerskich, wpłynęło na podwyższenie komfortu podróży[1].

W 1964 roku przeszedł na emeryturę, ale nadal współpracował z firmami jako konsultant. W 1975 roku zakończył działalność zawodową, poświęcił się swym zainteresowaniom artystycznym, malował i pisał wiersze. Trzy lata później Prezydent RP na Uchodźstwie odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta. Zmarł 22 października 1992 roku w Fullerton, jest pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXIIB, rząd 5, miejsce 3)[11].

Do historii lotnictwa przeszedł jako aerodynamik i twórca samolotu PZL.22. Napisał około 90 prac naukowych, m.in.: Teoria i budowa samolotów (3 tomy), Wstępny projekt aerodynamiczny, Badanie stateczności samolotu w projekcie wstępnym, The best turning of an aircraft oraz Charts for turn and maneuverability computations of an aircraft[31].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Aero i 3'93 ↓, s. 14.
  2. ↑ Ranglisten 1917 ↓, s. 259, 1402.
  3. ↑ Ranglisten 1918 ↓, s. 301, 1413.
  4. ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 57.
  5. ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 59.
  6. ↑ Wiśniowski 2016 ↓, s. 96.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 22 września 1920 roku, s. 897.
  8. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 351.
  9. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 284.
  10. ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 118.
  11. ↑ a b Gustaw Andrzej Mokrzycki. Niebieska Eskadra. [dostęp 2020-08-02]. (pol.).
  12. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 245.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 944.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 862.
  15. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 279, 666.
  16. ↑ Lotnik i 4-5'1925 ↓, s. 7.
  17. ↑ Zakład Samolotów i Śmigłowców – Historia. Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa. [dostęp 2020-07-30]. (pol.).
  18. ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 268.
  19. ↑ Andrzej Liczbiński: Wykaz profesorów Politechniki Warszawskiej zmarłych w latach 1988–2000. Warszawa: Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej. Muzeum, 2000, s. 10.
  20. ↑ Skrzydlata Polska i 31'1971 ↓, s. 13.
  21. ↑ Glass 1976 ↓, s. 28.
  22. ↑ Elsztajn 1978 ↓, s. 15.
  23. ↑ Skrzydlata Polska 1935 ↓, s. 341.
  24. ↑ Glass 1976 ↓, s. 116.
  25. ↑ Glass 1976 ↓, s. 244.
  26. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 9.
  27. ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 397.
  28. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 100.
  29. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 53–54.
  30. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 143.
  31. ↑ Mokrzycki, Gustaw Andrzej. WorldCat. [dostęp 2020-08-04]. (ang.).

Bibliografia

  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1917. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1917. (niem.).
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
  • Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
  • Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
  • Paweł Elsztajn: Polska w Kosmosie. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1978, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Nr 1. OCLC 751481337.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.
  • Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
  • Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
  • Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
  • Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270 [dostęp 2020-07-30] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-03] .
  • Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 1. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1993. ISBN 0-9522473-0-5. OCLC 749530918.
  • Witold Wiśniowski (red.), Tu byli, tu pracowali ... 100 twarzy Instytutu Lotnictwa, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2016, ISBN 978-83-63539-22-1, OCLC 968511373 .
  • Jerzy Płoszajski, Ryszard Lewandowski. Profesor Gustaw Andrzej Mokrzycki (1894-1992). „Aero Technika Lotnicza”. 3'93, 1993. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SIMP. ISSN 0867-6720. OCLC 839130724. 
  • inż. G. Mokrzycki. Organizacja pracy w Fabryce „Samolot”. „Lotnik: organ Związku Lotników Polskich”. Nr 4-5/1925 (21-22), 1925. Związek Lotników Polskich. OCLC 316462134. 
  • Kronika Polska. „Skrzydlata Polska”. 12/1935, grudzień 1935. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • J. Kędz.. Gustaw Andrzej Mokrzycki. „Skrzydlata Polska”. 31/1971, 1 sierpnia 1971. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • PWN: 3942763