6. 1.

6. januar/siječanj (6. 1.) je 6. dan godine po gregorijanskom kalendaru. Do kraja godine ima još 359 dana (360 u prijestupnoj godini).

Događaji

• 1066. — krunisan je Harold II, poslednji engleski anglosaksonski kralj. Poginuo je iste godine kod Hejstingsa u bici protiv pretendenta na engleski presto normanskog vojvode Vilijama Osvajača.
• 1322. — u manastiru Žiča krunisan je srpski kralj Stefan Dečanski Nemanjić, sin kralja Milutina. Tokom vladavine do 1331. pobedio je vojsku bosanskih feudalaca, Bugare kod Velbužda (1330) i osigurao prevlast nad Makedonijom. Zbacio ga je s prestola sin Dušan. Umro je pod nerazjašnjenim okolnostima u zatočeništvu u Zvečanu. Podigao je manastir Visoki Dečani.
• 1492. — kralj Ferdinand i kraljica Izabela pobedonosno su ušli u Granadu, nakon što je njihova vojska porazila Boabdila, poslednjeg emira Granade. Time je okončana rekonkvista - ponovno osvajanje Pirinejskog poluostrva koje je od 711. bilo pod arapskom vlašću.
• 1745. — Rođen francuski pronalazač Žak Etjen Mongolfje koji je s bratom Žozefom Mišelom 1783. konstruisao prvi balon napunjen zagrejanim vazduhom.
• 1810. — Mirom u Konstantinopolju Turska je predala Rusiji poluostrvo Krim i oblast Kuban.
• 1822. — Rođen njemački arheolog Hajnrih Šliman koji je svoje cjelokupno bogatstvo stečeno u mladosti trgovinom potrošio na arheološka istraživanja. 1868. otkrio Troju, koristeći se podacima iz Homerovih spjevova "Ilijada" i "Odiseja", a potom i Mikenu, Orhomen i Itaku.
• 1829. — Umro češki slavista Jozef Dobrovski, otac slavistike, tvorac češke gramatike i gramatike staroslovenskog jezika, glavna ličnost češkog narodnog preporoda ("Istorija češkog jezika i književnosti", "Gramatika češkog jezika", "Gramatika staroslovenskog jezika").
• 1884. — Umro češki sveštenik, bilogičar i botaničar Gregor Mendel. Prvi došao do jasnih i preciznih formulacija o prenošenju nasljednih osobina i time postavio temelje moderne genetike. Rezultate, potvrđene 1900, izložio 1865. u djelu "Eksperimenti s biljnim hibridima".
• 1912. — New Mexico postao država SAD.
• 1916. — počela je Mojkovačka bitka u Prvom svetskom ratu u kojoj su Crnogorci pod komandom serdara Janka Vukotića odbili ofanzivu znatno jačih austrougarskih snaga i time omogućili srpskoj vojsci odstupnicu prema Jadranu.
• 1919. — Umro Teodor Ruzvelt, predsjednik SAD-a (1901-1909) čija je politika stvorila svjetsku silu od dotad izolacionističke države. Dužnost predsjednika je preuzeo kao potpredsjednik SAD-a, poslije ubistva predsjednika Vilijama Mekinlija 1901. Proveo je plan za izgradnju Panamskog kanala, a za posredovanje u rusko-japanskom ratu 1905. dobio 1906. Nobelovu nagradu za mir.
• 1929. — Kralj Srba, Hrvata i Slovenaca Aleksandar I Karađorđević ukinuo je Vidovdanski ustav, raspustio Narodnu skupštinu i zaveo ličnu vlast u državi, što je označilo početak Šestojanuarske diktature, kojom je kralj Aleksandar ukinuo parlamentarni život i uveo lični režim zasnovan na ideji „integralnog jugoslovenstva”. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca dobija naziv Kraljevina Jugoslavija (a time Aleksandar postaje kralj Jugoslavije), tako da je promenjena njena teritorijalna organizacija uvođenjem devet administrativnih jedinica (Dravska banovina, Drinska banovina, Moravska banovina, Primorska banovina, Savska banovina, Vardarska banovina, Vrbaska banovina i Zetska banovina). Beograd sa Pančevom i Zemunom predstavljao je posebno upravno područje.
• 1941. — predsednik SAD Frenklin Ruzvelt je u govoru u Kongresu definisao američki cilj o „četiri slobode“ - slobodu govora, slobodu religije, slobodu od straha i slobodu od siromaštva.
• 1945. — maršal Jugoslavije Josip Broz i šef britanske vojne misije Ficroj Meklin su u Drugom svetskom ratu sklopili sporazum o uspostavljanju vazduhoplovne baze kod Zadra za potrebe savezničkog vazduhoplovstva u borbi protiv nemačkih snaga.
• 1949. — Umro američki filmski režiser Viktor Fleming koji je svjetsku slavu stekao filmom "Prohujalo sa vihorom".
• 1963. — iranski šah Reza Pahlavi počeo je „belu revoluciju“ uvođenjem agrarne reforme i prava glasa za žene.
• 1978. — kruna Svetog Stefana, prvog hrišćanskog mađarskog kralja, koju su odneli Amerikanci posle Drugog svetskog rata, vraćena je u Mađarsku.
• 1993. — Umro ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, zvijezda svjetske baletske scene. Jedan od najvećih igrača 20. vijeka zatražio je politički azil u Parizu 1961, poslije čega je počela njegova svjetska karijera.
• 1993. — Umro američki trubač, pjevač i kompozitor Džon Birks Dizi Gilespi, jedan od najboljih trubača i improvizatora u istoriji džeza. Odigrao je presudnu ulogu u stvaranju bi-bap muzike.
• 1995. — u provinciji Šansi na severu Kine poginulo je najmanje sto ljudi u eksploziji posle sudara dva teretna voza natovarena tonama trinitrotoluola.
• 2000. — jake policijske snage razdvajale su dva skupa na Cetinju u Crnoj Gori gde su Srpska pravoslavna crkva i samoproklamovana Crnogorska pravoslavna crkva održavale centralno božićno slavlje na Badnji dan.
• 2002. — petnaestogodišnji Čarls Bišop poginuo je kada se u avionu „cesna-172“ obrušio na zgradu Banke Amerike u centru grada Tampa na Floridi. U poruci koja je potom pronađena izrazio je simpatije prema Osami bin Ladenu i podržao terorističke napade na Njujork i Vašington 11. septembra 2001.
• 2003. — mirovni pregovori Tamilskih tigrova i vlade Šri Lanke označili su mali pomak u pomirenju nakon 19 godina dugog građanskog rata.
• 2004. — Iran poslije 25 godina obnovio diplomatske odnose sa Egiptom.
• 2005. — Dječak rođen u Kini u prvim minutima 2005. godine proglašen je 1,3 milijarditim stanovnikom te države.

Rođenja

• 1412. — Jeanne d'Arc Ivana Orleanska, francuska nacionalna junakinja i svetica Katoličke crkve.
• 1486. — Martin Agricola, njemački skladatelj i teoretičar muzike.
• 1580. — John Smith, engleski kolonizator, vojnik, istraživač i pisac (u. 1631.).
• 1732. — Matija Antun Relković (Matija Antun Reljković), hrvatski prosvjetiteljski prozaik (u. 1798.).
• 1745. — Žak Etjen Mongolfje, francuski pronalazač (u. 1799).
• 1822. — Hajnrih Šliman, nemački arheolog (u. 1890).
• 1861. — Victor Horta, belgijski arhitekt.
• 1862. — August Oetker, njemački industrijalac.
• 1872. — Alexander Nikolajewitsch Skrjabin, ruski pijanist i skladatelj.
• 1883. — Khalil Gibran, libanonski pjesnik i umjetnik.
• 1936. — Safet Isović, bio je poznati bosanskohercegovački interpretator sevdalinki (u. 2007.).
• 1937. — Doris Troy, američka pjevačica soula.
• 1937. — Paolo Conte, talijanski kantautor.
• 1938. — Adriano Celentano, talijanski pjevač, glumac i TV-voditelj.
• 1939. — Valeriy Lobanovskyi, ukrajinski nogometni trener i igrač (u. 2002).
• 1943. — Terry Venables, engleski nogometni trener i bivši nogometaš.
• 1946. — Dobrila Ilić, srpska glumica.
• 1950. — Louis Freeh, direktor FBI u administraciji Billa Clintona.
• 1953. — Tomislav Ivčić, hrvatski pjevač skladatelj i političar (u. 1993).
• 1955. — Rowan Atkinson, britanski komičar i glumac.
• 1964. — Henry Maske, njemački bokser.
• 1970. — Radoslav Látal, češki nogometaš i nogometni trener.
• 1979. — Aleš Pajovič, slovenski rukometaš.
• 1980. — Mihael Mikić, hrvatski nogometaš.
• 1986. — Sergiy Stakhovsky, ukrajinski teniser.
• 1990. — Alex Teixeira, brazilski nogometaš.

.

Smrti

• 1829. — Jozef Dobrovski, češki slavista (r. 1753)#.
• 1831. — Rodolphe Kreutzer, francuski violinist, skladatelj i pedagog (r. 1766.).
• 1852. — Louis Braille, francuski tvorac pisma za slijepe (r. 1809.).
• 1884. — Gregor Mendel, češki sveštenik, biolog i botaničar (r. 1822).
• 1919. — Teodor Ruzvelt, predsednik SAD (r. 1858).
• 1949. — Viktor Fleming, američki filmski režiser (r. 1883).
• 1967. — Mate Ujević, hrvatski pjesnik i enciklopedist (r. 1901.).
• 1993. — Džon Birks „Dizi“ Gilespi, američki trubač, pevač i kompozitor (r. 1917).
• 1993. — Rudolf Hametovič Nurejev, ruski baletski igrač (r. 1938).

.

Praznici i dani sećanja

• Katoličanstvo i druge zapadne kršćanske crkve:.
  • Bogojavljenje.
• Pravoslavlje:.
  • Badnjak.
  • Prepodobnomučenica Evgenija - Badnjidan

.

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar